Εγώ ; εσύ!

  

                                                                                           

Το να κοιτάζεις τον απέναντί σου με μια ελαφρά καχυποψία είναι αίσθηση καθημερινής εμπειρίας. Αυτό γίνεται γιατί ο καθένας έχει ένα δικό του τρόπο να καταλαβαίνει τον εαυτό του. Με  δικό του τρόπο καταλαβαίνει  και τους άλλους, κατά κανόνα με διαφορετικά μέτρα και σταθμά από αυτά που χρησιμοποιεί για τον εαυτό του. « Εγώ και εσύ » ή « εμείς και οι άλλοι » είναι τα δύο βασικά στρατόπεδα που χωρίζεται ο κόσμος. Μία κατάσταση  στην οποία βρισκόμαστε από το πρωί μέχρι το βράδυ. Υπάρχουμε εφ’ όσον  κάνουμε κάποια πράγματα. Το τι κάνουμε δίνει εικόνα  τόσο σε εμάς όσο και στους άλλους. Σε τι οφείλεται η τόσο συχνή παραμόρφωση αυτής της εικόνας ; « Κάνω » δε σημαίνει μόνο «κατασκευάζω κάτι» ή «εργάζομαι ». Μπορώ να κάνω ακόμη κι αν είμαι ακίνητος, δηλαδή να σκέφτομαι. Πολλά πράγματα τα κάνουμε με τη σκέψη και όχι με τα χέρια μας. Παρακολουθούμε τους ανθρώπους του περιβάλλοντος  μας κρίνουμε διαρκώς αυτά που κάνουν όπως και τις δικές μας πράξεις. Διαρκώς κάνουμε κάτι, ακόμη και αν κοιμόμαστε.  Συχνά, εκφράσεις όπως «δεν μου αρέσει αυτό που κάνεις» ή «τι πας να κάνεις» ακούγονται καθημερινά . Τις περισσότερες φορές αφορούν προθέσεις και σχέδια, όχι συγκεκριμένες πράξεις. Είναι εκείνη η φάση που ο καθένας μας, άτομο ή ομάδα κρίνει τη συμπεριφορά και τη στάση του άλλου ή των άλλων αν πρόκειται για μια άλλη ομάδα (φυλετική, επαγγελματική, ποδοσφαιρική κλπ.).

Πόσο αντικειμενική μπορεί να είναι αυτή η κρίση ; Σχεδόν ποτέ! Ό,τι κάνω εγώ είναι δικαιολογημένο , ότι κάνεις εσύ ή εσείς είναι λάθος και όχι μόνο: Ότι κακό, άδικο, βίαιο, επιθετικό, μου χρεώνεις στην πραγματικότητα το κάνεις εσύ ή το προκαλείς εσύ (εσείς) με την στάση σου (σας). Εγώ ; εσύ!. Όλα τα παραπάνω θα μπορούσαν να είναι φτηνή φιλοσοφία και ταυτολογία αν η μέθοδος αυτή δεν ήταν τόσο παρούσα στις σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων Έτσι οι ολυμπιακοί έχουν απόλυτα δίκιο και οι παναθηναϊκοί απόλυτα άδικο. Για ορισμένους φτάνει μόνο να ανήκεις στην τάδε ποδοσφαιρική ομάδα για να σου αξίζει ένα γερό ξύλο! Για την εγκληματικότητα  και την ανεργία στην  Ελλάδα  δεν φταίει η πολιτεία, και οι επιχειρηματίες αλλά οι Αλβανοί. Σύμφωνα με πολλούς πολίτες για οτιδήποτε δεν λειτουργεί καλά, ακόμη και όταν εκείνοι παρανομούν, φταίει το κράτος. Για τους δημόσιους υπαλλήλους φταίνε οι πολίτες που είναι απαιτητικοί και δεν

ξέρουν τι ζητάνε ενώ για τους πολίτες οι δημόσιοι υπάλληλοι είναι τεμπέληδες και «τα παίρνουν»!   Μέσα στο γάμο , όταν τα πράγματα δεν πηγαίνουν καλά φταίει πάντα ο  «άλλος».

 Όταν αυτή η στάση αφορά άτομα ή μικρές ομάδες είναι σχετικά ελεγχόμενη. Όταν βγαίνει εκτός ελέγχου μπορεί να γίνει αιτία βίας ( π.χ. χουλιγκανισμός) και να φτάσει μέχρι τον τραυματισμό και το θάνατο ανθρώπων. Ένα μεγάλο κομμάτι της κοινής εγκληματικότητας  οφείλεται σε αυτή τη στάση και συμπεριφορά. Και όταν με τέτοιο τρόπο συμπεριφέρονται πληθυσμοί ή κράτη  τότε μπορεί να γίνει αίτιο πολέμων και μεγάλων καταστροφών.  Στο θέμα των ελληνοτουρκικών διαφορών οι Τούρκοι έχουν απόλυτα άδικο ενώ εμείς απόλυτα δίκιο. Οι Αφγανοί για τους Αμερικάνους είναι απόλυτα κακοί ενώ ότι κάνουν αυτοί εκεί το κάνουν δικαίως. Οι Παλαιστίνιοι είναι τρομοκράτες για τους Ισραηλινούς. Και για να μη μακρηγορούμε παραδείγματα θα μπορούσαμε να βρούμε σε κάθε περιοχή ή χώρα του πλανήτη και σε κάθε ομάδα ατόμων. Και δεν θα επιμέναμε στο σχολιασμό αυτής της συμπεριφοράς  αν ο ρατσισμός, τα διαζύγια, οι πόλεμοι , άδικες διώξεις και φυλακίσεις δεν εξαρτώνταν από αυτή. Μια συμπεριφορά βέβαια που δεν προβλέπεται να αλλάξει σε οποιοδήποτε επίπεδο μόνο επειδή το λέμε ή το καταλαβαίνουμε. Το να αλλάξει μια τέτοια συμπεριφορά είναι θέμα πολιτισμού. Βγαίνουμε από αυτή την παράνοια όταν αρχίζουμε να αναρωτιόμαστε: Μήπως έχω ( και ) εγώ άδικο; Μήπως αυτό που πιστεύω δεν είναι όλη η αλήθεια; Μήπως ο άλλος (οι άλλοι) μου συμπεριφέρονται με αυτό τον τρόπο γιατί είναι παρανοϊκοί σαν και εμένα; Οι άνθρωποι συνηθίζουν να απαντούν και να εκδικούνται την παρεξήγηση και την παράνοια με τα ίδια μέσα. Η κατάσταση αυτή οδηγεί σε ένα φαύλο κύκλο με καταστροφικές συνέπειες. Πολύ καιρό μετά από μια σοβαρή ρήξη όπως μπορεί να είναι σε προσωπικό επίπεδο ένα διαζύγιο ένα  ή  ένας πόλεμος σε διακρατικό επίπεδο γίνεται φανερό πόσο ασήμαντοι είναι οι λόγοι για τους οποίους έγινε. Δυστυχώς η ιστορία είναι γεμάτη από τέτοια παραδείγματα. Πολλά χρόνια αργότερα φαίνεται

πως απλά με την χρήση της  κοινής λογικής θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί η κρίση και η καταστροφή. Μένει η απορία «γιατί να γίνουν όλα αυτά» χωρίς να γίνεται κατανοητό ότι η παράνοια έπαιξε τον κύριο ρόλο. Και τώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές γεννιέται εύλογα το ερώτημα τι μπορούμε να κάνουμε για να το αποφύγουμε. Δυστυχώς δεν υπάρχουν συνταγές. Η Παράνοια (όπως και η πόλις κατά τον ποιητή ) θα μας ακολουθεί. Το μόνο που μπορούμε είναι να διδαχθούμε από την προσωπική ή \ και την κοινωνική μας ιστορία.